(o)verleden

Verhalen vertellen over de dood

Het verhaal dat wij onszelf vertellen zal bepalen hoe wij ons verleden beleven. In ons verleden liggen de herinneringen aan gebeurtenissen. Fijne gebeurtenissen, minder fijne, verdrietige, traumatische gebeurtenissen. Uit onderzoek blijkt dat we verschillende soorten herinneringen kunnen hebben: open en gesloten. De gesloten herinneringen die bekijken we vanaf een afstandje en vaak voelen we daar niet zo veel bij. Het zijn ‘gewoon’ herinneringen. We hebben ze verklaard en begrepen, ze zijn opgelost. De open herinneringen daar zijn we nog niet klaar mee. Ze roepen vaak nog vervelende emoties op. Het lukt dan niet om er afstand van te nemen.

Herinneringen

We houden ons vaker met open herinneringen bezig dan met gesloten herinneringen. Dit herkennen we vast. Een open herinnering kan ons behoorlijk dwarszitten.

De Amerikaanse onderzoeker Timothy Wilson zegt in zijn boek De verhalen van ons leven dat het grote verschil tussen gesloten en open herinneringen de mate is waarin we een zinvolle betekenis aan de gebeurtenis kunnen geven.

Nu is er in rouw, zeker de eerste tijd, weinig zinvols te vinden in het overlijden. Het kan jaren duren voor iemand op enige manier ‘zin’ kan geven aan een overlijden. Die ‘zin’ hebben we ook nodig om het verleden te kunnen dragen.

Betekenis geven

De mate waarin het lukt om aan negatieve gebeurtenissen betekenis te geven leidt tot een beter welbevinden. Soms vinden we die betekenis in eerste instantie in kleine dingen. Als er iemand overlijdt na een lang ziekbed dan herkennen we dat we zeggen “het is fijn dat voor hem de strijd voorbij is”. Ook als nabestaande ervaar je in eerste instantie opluchting (waar je je ook schuldig over kunt voelen. Het hoeft dus niet te gaan om een ‘grote’ betekenisgeving of zingeving. Want hoe kan dat? Hoe kun je zin geven aan de dood van een geliefde? Hoe kan ooit zijn of haar dood ‘zin’ hebben?

Als we luisteren naar de verhalen dan herkennen we de betekenisgeving vaak wel. Zo hoorde ik laatst een vrouw zeggen “dat mijn man werd ontslagen, bleek achteraf een kadootje, hij is nu zo gelukkig in zijn nieuwe baan”. Dat kun je, op het moment van het ontslag, niet bedenken.

Schrijven

Door te schrijven over wat er is gebeurd kijk je met een soort afstand naar je emoties en denk je erover na. Je zoekt naar verklaringen: waarom voelde je je zo? Wat heeft je zo geraakt? Wat maakte dat je zo boos was (bij voorbeeld op de dokter)? Hoe kwam het dat je als verstijfd erbij stond?

Door er op afstand naar te kijken kun je ook onderzoeken wat jou op de been hield. Zo’n herinnering geeft kracht en biedt aanknopingspunten voor een verhaal waarmee je verder kunt, aldus Gerben Westerhof en Ernst Bohlmeijer, de bedenkers van de ‘levensverhaalmethode’.

Lutografie

Verhalen helpen je om betekenis te geven aan ervaringen en je te oriënteren op je leven. Door verhalen proberen we te begrijpen wat ons is gebeurd. “Waarom kreeg zij die ziekte”? “Waarom moest hij dood”? Het gaat om autobiografische verhalen die te maken hebben met het vermogen van mensen om op zichzelf en hun eigen leven te reflecteren.

Om die verhalen te kunnen vertellen heb ik Lutografie ontwikkeld.

Verhalen helpen ons om ons beter te voelen. Dit heeft te maken met het beschrijven van details van specifieke gebeurtenissen, het benoemen van emoties en het reflecteren op de betekenis van het verhaal. We kennen een betekenis toe aan het verhaal, het is mooi, leuk, spannend, verdrietig, etc.

Uit onderzoek blijkt dat mensen die in de therapie werken met verhalen (narratieve interventies) meer grip op hun leven krijgen en beter weten wie ze zijn.

Verhalen vertellen kan van persoon tot persoon maar van oudsher vertelt men ook verhalen via het papier. In dagboeken, brieven en autobiografieën. Verhalen kun je ook maken door middel van foto’s.

Sociale Media

Steeds vaker delen we verhalen op social media. Door dit te doen krijg je een soort extern autobiografisch geheugen. Je vergroot de capaciteit van je eigen geheugen in het brein. Als je later de berichten nog eens terugkijkt dan herken je momenten en komen herinneringen terug waar je zelf misschien niet zo snel aan had gedacht. Anderen komen met reacties en dat kan jouw verhaal weer verrijken.We maken verhalen rijker door ook beelden, filmpjes en geluiden te gebruiken. Zo krijgen de verhalen verdieping. Als je deze beelden dan terugziet en hoort, kan de beleving ook helemaal terugkomen.

De online interventie ‘Op Verhaal Komen’ is onderzocht. Dit is een interventie voor mensen van middelbare en oudere leeftijd met depressieve klachten. Het blijkt dat online je verhaal delen bijdraagt aan vermindering van depressieve klachten en versterking van het welbevinden. In de interventie wordt men gevraagd terug te kijken op verschillende fases van hun leven. Men reflecteert vervolgens op de betekenis van die herinneringen en integreert ze in hun levensverhaal dat hen weer kracht geeft om door te gaan.

Misschien wil je hier iets over kwijt of kan ik op dit moment iets anders voor je doen. Weet me dan te vinden via www.hetnieuwerouwen.nl (met chatfunctie).

De afbeelding van dit blog komt uit de Rouwkalender. te bestellen als scheurkalender of gratis beschikbaar als app.