Mijn kind accepteert mijn nieuwe partner niet

Samenwonen

Jeroen komt met Ingrid naar de praktijk en steekt meteen van wal. Hoe onbehoorlijk Esther weer is geweest naar Ingrid, hoe hij haar dan naar haar kamer stuurt en hoe het hen maar niet lukt om het gezellig te krijgen. Ingrid is nu een half jaar in het leven van Jeroen en ze zijn voornemens samen te gaan wonen. Maar hoe moet dat met een dochter die zo in opstand is? Jeroen zijn andere dochter van twaalf zit er heel anders in. Ze is dolblij dat Ingrid in hun leven is gekomen.

Kinderen helpen hun rouwende ouder

Als een ouder sterft dan gaat bijna automatisch het oudste kind voor de ouder zorgen. Daar wordt niet om gevraagd, dat gebeurt gewoon. Alle kinderen willen hun ouders helpen als ze het moeilijk hebben (ookal merk je dat niet altijd) en in geval van een overlijden zien we dat nog meer. Zo was het bij Esther ook gegaan. Esther haar moeder was twee jaar daarvoor overleden en Esther is ongemerkt voor haar vader gaan zorgen.

Niet alleen omdat ze wilde dat het goed ging met haar vader, maar ook omdat haar vader weinig aandacht voor haar had omdat hij zo enorm verdrietig was. (Voor iedere rouwende ouder die dit leest: je hoeft je hier niet schuldig om te voelen, dit hoort erbij, je kunt jezelf niet uitschakelen, je bent geen robot). 

Om dit ook goed aan Jeroen en Ingrid uit te leggen haal ik er een stukje theorie bij.

Als een ouder overlijdt

Een kind verliest niet alleen de ouder die overlijdt, maar ook (tijdelijk) de overlevende ouder. Daar zijn kinderen afhankelijk van, dus zullen ze 'alles' in het werk stellen om deze ouder weer 'terug te halen'. Dat doen ze met allerlei gedrag, maar ze doen het ook door voor de ouder te zorgen. Ze willen bijna op hetzelfde volwassen niveau praten en helpen en luisteren naar wat de overlevende ouder moeilijk vindt. Kinderen willen dan adviezen geven, meedenken etc. Dat meedenken wordt niet altijd gewaardeerd en dat is dan weer erg moeilijk voor de kinderen.

Hier sluipt het gevaar in van parentificatie: het kind neemt de plek in van de overledene. De ouder, die het niet direct door heeft en het ook prettig vindt, laat dit gebeuren (niet expres) en zo ontstaat er een bijna gelijkwaardige relatie tussen ouder en kind. Tenminste, totdat het kind dingen doet die niet mogen, dan treedt de ouder weer als ouder op.

Nieuwe partner in het gezin

Je zou bijna kunnen zeggen dat naast het harde rouwwerk dat het kind te verrichten heeft, het kind ook herstelwerk naar de overlevende ouder aan het doen is en daarmee, onbewust, zijn eigen rouwproces on hold zet. 

Als er dan een nieuwe partner komt, dan gebeuren er twee dingen: enerzijds wordt het kind opeens weer teruggezet in de rol van kind en anderzijds ontstaat daardoor ook de ruimte om zelf te gaan rouwen. 

Voor ouders is het heel moeilijk om te geloven dat het kind zo zijn of haar best heeft gedaan om de ouder te helpen, omdat er, uiteraard, ook vaak verstorend gedrag van het kind was. Zo hoor ik vaak "Mij geholpen? Nou daar heb ik niet veel van gemerkt, hij ruimde nooit de vaatwasser leeg", of andere taken die niet gedaan zijn. Maar daar zit het hem niet in. Het zit hem meer in de psychologische verantwoordelijkheid nemen om de ouder, die helemaal van slag is na het overlijden, weer op de been te krijgen. Dat blijft moeilijk om uit te leggen.

Terug op de eigen plek

Als er dan dus een nieuwe partner komt, wordt het kind teruggezet op zijn eigen plek. Omdat niemand weet dat dit proces gebeurt, is dit ook alleen maar voelbaar en niet uitlegbaar. Wat veel verwarring brengt bij het kind. Waar voorheen het kind mee mocht denken over de kleur van het bankstel, bepaalt nu opeens de ouder met de nieuwe partner welk bankstel er komt. Om maar eens wat te noemen. Het kind weet niet meer hoe hij zich moet gedragen en wil de nieuwe partner weg hebben omdat deze nieuwe partner de ouder van hem/haar afneemt.

De nieuwe partner neemt de plek van de overledene in

Natuurlijk neemt de nieuwe partner ook de plek van de overledene in. Dit kan moeilijk zijn voor kind, zeker als het kind nog niet de kans heeft gehad om aan zijn/haar eigen rouwproces te werken. De ouder is zich dan aan het hechten en het kind is nog aan het afscheid nemen. Je neemt dan beiden een andere plek op de verliescirkel in. Ik ga hier niet verder op de verliescirkel in (ooit ontwikkeld door Kohlrieser, verder ontwikkeld als verliescirkel door Riet Fiddelaers-Jaspers), als je er meer over wilt weten kun je deze youtube film van Riet Fiddelaers-Jaspers bekijken.

Op het moment dat het kind nog niet aan het rouwproces heeft kunnen werken, dan kan het kind de plek van de overledene nog vrijhouden, ookal weet het kind dat de overleden ouder niet meer terugkomt. Dit is op zich al ingewikkeld genoeg, maar beter te begrijpen en te begeleiden dan het ingewikkelde proces van de parentificatie.

Kind verliest de overlevende ouder

Nu raakte het kind eerst de overlevende ouder 'kwijt' omdat die zelf zo in de rouw was, en net nu de overlevende ouder weer opkrabbelt, raakt het kind hem/haar wederom kwijt aan een nieuwe partner. Niet te doen. Het kind kan onbewust het gevoel hebben voor niks zo hard gewerkt te hebben, want alsnog krijgt het kind niet de ouder terug waar het zo zijn/haar best voor heeft gedaan. Zo vertelde Ron van 19 mij onlangs "en toen het eindelijk beter met hem ging was hij weer niet meer thuis omdat hij ging daten en ik zorgde alsmaar voor mijn jongere broertjes. Nu doen we nog steeds geen dingen samen als gezin".

Terug naar de kindrol

Ik zag bij Jeroen en Ingrid dat er ergens wel een kwartje viel maar dat het lastig te begrijpen was, mede omdat zij alleen maar het gedrag van Esther voor zich zagen. Ik vertelde hen hoe zij Esther zouden kunnen helpen. Het is van belang dat Esther merkt dat ze nog steeds belangrijk is voor haar vader en dat haar mening en haar aanwezigheid gewaardeerd wordt, net als voordat Ingrid in beeld was. Dat ze Esther haar kindrol terug kunnen geven door allereerst te benoemen dat ze hebben gemerkt hoe hard Esther gewerkt heeft om Jeroen te helpen door het zware proces heen te komen, hoe dankbaar Jeroen daarvoor is. Jeroen mag haar daar ook duidelijk voor bedanken. 

Daarnaast mag Jeroen haar vertellen dat ze nu weer gewoon kind mag zijn, dat ze zich weer op zichzelf mag gaan concentreren, dat dit misschien best lastig is en dat ze met z'n allen zullen gaan kijken hoe ze haar daarbij kunnen helpen.

Daarbij gaf ik als voorbeeld dat als Esther een mening heeft over iets, dat ze haar serieus mogen nemen daarin en haar laten weten dat ze daar over na gaan denken (in plaats van "bemoei je er niet mee, dat regelen wij wel). Maar ook dat als Esther weer tegen Jeroen iets zegt over haar jongere zusje, over wat Jeroen niet goed zou doen, dat Jeroen dan kan zeggen "dank je wel Esther, fijn dat je het zegt, ik ga erover nadenken". In plaats van "bemoei je er niet mee, ik ben haar vader". 

Benoem de ouderrol

Wat ik Jeroen ook nog mee gaf is om in termen van 'papa' te gaan praten. Dus "papa zal dit wel oplossen" (in plaats van 'ik'). Omdat telkens als je het woord 'papa' gebruikt je duidelijk maakt dat jij de ouder bent. 

Als Esther zich ergens zorgen over maakt zou Jeroen kunnen zeggen "daar hoef jij je geen zorgen over te maken hoor, dat regelt papa wel".

Maar altijd in de gaten houden dat het kind (Esther in dit geval) haar eigenwaarde jarenlang heeft gehaald uit het feit dat ze voor haar vader zorgde. Nu mag ze gaan leren dat ze haar eigenwaarde ook ergens anders uit kan halen, gewoon uit wie ze is.

Misschien wil je hier iets over kwijt of kan ik op dit moment iets anders voor je doen. Weet me dan te vinden via www.hetnieuwerouwen.nl.

De afbeelding van dit blog komt uit de Rouwkalender. te bestellen als scheurkalender of gratis beschikbaar als app.