Hoe het brein rouwgedrag bepaalt

Het rouwende brein

Onlangs is het boek "Het rouwende brein" uitgekomen, een vertaling van The Grieving Brain van Mary-Frances O'Connor. Ik heb hem in het Engels gelezen en begrijp nu nóg beter waarom je in rouw doet, denkt en voelt wat je doet, denkt en voelt.

Waar we ons hele leven ons brein nodig hebben om te leren, blijkt nu ook uit onderzoek dat rouw ook een vorm van leren is. Leren leven zonder degene die er niet meer is. Nieuwe verbindingen in het brein aanleggen waardoor het brein niet meer in paniek raakt van de verbroken verbinding maar er een nieuwe verbinding voor in de plaats komt.

Verbindingen in het brein

Het brein zit vol met verbindingen. Ooit moesten we leren dat twee plus twee vier is. Je bleef het maar herhalen en eindelijk kon je zo in één keer het antwoord geven (kun je het je nog herinneren?). Je moest dit leren, of liever gezegd, je brein moest de verbinding maken tussen de vraag (hoe veel is twee plus twee) en het antwoord: vier. Ons brein zit vol met deze verbindingen. We kennen genoeg situaties waarin deze verbindingen je niet echt helpen, je hebt bijvoorbeeld een keer 'geleerd' dat als het waait en jij op de fiets stapt, je van de weg wordt geblazen. Je stapt dan een tijdje met angst op de fiets, net zo lang totdat je weer 'geleerd' hebt dat je heus wel overeind kan blijven.

Het brein raakt in paniek

Zo is het met het verlies van een dierbare ook. Je brein heeft de verbinding dat hij (of zij, maar voor het gemak praat ik over 'hij') er moet zijn. Dus iedere keer dat hij er niet is, klopt het niet.

Mary Francis O'Connor zegt dat het brein als het ware een kaart heeft van waar onze geliefde is. Deze kaart bestaat uit drie dimensies;

• Waar hij is (ruimte)
• Wanneer hij er is (tijd)
• Nabijheid (we hebben een band)

Wat denkt het brein als iemand plotseling er niet is terwijl hij er wel zou moeten zijn? Het brein denkt dan dat je iets verkeerd hebt gedaan en gaat als het ware een zoekopdracht geven. Het brein zorgt ervoor dat je van alles gaat doen om de band te herstellen, om aandacht van de overledene te krijgen. Roepen, appen, huilen, nadenken (wat heb ik verkeerd gedaan) enzovoorts. Het vraagt heel veel tijd (en werk) om nieuwe verbindingen aan te leggen zodat het brein de voorspelling zal doen dat hij er niet is.

De lege plek in bed

Daarom is het zo logisch dat we de lege plek in bed (als het om je partner gaat) vullen met een kind (kom maar bij mama in bed slapen (schuldig!)) of een huisdier, of dat je om vijf uur 's middags denkt dat je de sleutel in het slot hoort (je brein voorspelt dat namelijk). Enfin, zo kun je nog wel even doorgaan.

Maar goed, het is wel duidelijk dat alles wat je doet niet helpt. Daarom kun je als nabestaande ook zo immens gedesoriënteerd zijn. Voorspellingen kloppen niet meer.

 Als nabestaanden ‘leer’ je dus constant hoe de nieuwe situatie is, zodanig vaak dat het brein op basis daarvan nieuwe voorspellingen gaat doen. Je leert dus als het ware.

De band in stand houden

In rouw probeer je op allerlei manieren de band in stand te houden. We laten kleren hangen, foto's, gaan naar een medium, doen een deepfake therapy en zoeken naar waar de overledene is. In sommige culturen wordt daar een antwoord op gegeven. Het idee dat je weet waar iemand is, helpt daarbij (omdat het brein voorspellingen doet over waar iemand is, hoe de verbinding is en wanneer hij er weer is). Bedenken dat je iemand weer zult gaan zien als je zelf dood bent, helpt om de verbinding in stand te houden en daarmee de nare gevoelens ietsje rustiger te krijgen.

Waar is de overledene?

Het helpt dus als je een idee hebt waar de overledene nu is, omdat het brein dan alleen maar de ervaringen hoeft ‘bij te werken’. Je kunt jezelf dus niet dwingen om van de ene op de andere dag te leren dat de dierbare overleden is, maar je kan je brein wel nieuwe ervaringen geven (dat gebeurt vaak ‘vanzelf’) waardoor min of meer de computer in je brein wordt geupdate. 

Lees het boek

Er valt veel te zeggen over dit onderzoek. Het is de moeite waard het boek te lezen. Het is makkelijk leesbaar, zowel als je in rouw bent als wanneer je hulpverlener bent. Het is een goed nieuw onderzoek dat nog meer duidelijk maakt hoe hard werken rouwen is! Je moet het doen met je brein, je psyche en je lichaam.

Het feit dat je brein zo meewerkt (of wellicht tegenwerkt) maakt het rouwen niet makkelijker, maar zeker wel duidelijk dat rouwen tijd vraagt, veel tijd en hard werken!

Misschien wil je hier iets over kwijt of kan ik op dit moment iets anders voor je doen. Weet me dan te vinden via www.hetnieuwerouwen.nl.

De afbeelding van dit blog komt uit de Rouwkalender. te bestellen als scheurkalender of gratis beschikbaar als app.